Europejska Unia Demokratyczna (EDU) mogła finansować na początku lat 90. zarówno KL-D jak i PC

Beata Kosowska*
Instytut Nauk Politycznych, Uniwersytet Jagielloński

Rozwój, organizacja i program Europejskiej Unii Demokratycznej
(pobierz PDF)

(fragmenty)

s.1

Europejska Unia Demokratyczna (European Democrat Union – EDU) powstała 24 kwietnia 1978 w Klessheim koło Salzburga. Funkcjonuje jako wspólnota robocza zrzeszająca partie chrześcijańsko-demokratyczne, konserwatywne i – jak to określono – podobnie myślące. W literaturze przedmiotu przydaje jej się często miano Międzynarodówki Konserwatywnej.[1] W konferencji założycielskiej wzięło udział 18 partii: 10 jako członkowie i 8 jako stali obserwatorzy. W śród ojców-założycieli znaleźli się czołowi przedstawiciele europejskiej sceny politycznej: Helmut Kohl, Margaret Thatcher, Jacques Chirac, Josef Taus, Poul Schlüter czy Franz Josef Strauss. Odbywającym się w ubiegłym roku obchodom dwudziestej rocznicy istnienia organizacji towarzyszyło przyjęcie nowych partii, w tym polskiej Unii Wolności. EDU skupia obecnie 43 partie z 30 europejskich krajów, reprezentuje łącznie 90 mln wyborców.

1. Patrz: A.Zięba, Idea konserwatyzmu w programie Europejskiej Unii Demokratycznej, „Kapitalizm ”, nr 3/1981, s.67.

s.14

Założenia programowe EDU zawarte zostały w Deklaracji z Klessheim przyjętej na konferencji inauguracyjnej w kwietniu 1978 r.

(...)
Przewodniczący CDU Helmut Kohl w przemówieniu wygłoszonym na konferencji inauguracyjnej najpełniej ukazał oblicze ideologiczne tej organizacji, stwierdzając, że wraz z powstaniem EDU następuje połączenie ideologii chrześcijańsko-demokratycznej, konserwatywnej i liberalnej.[36]

36. H.Kohl, Im Dienste der europäischen Bürger, „Zeitschrift für Politik”, no. 5/1978, s.13.

s.12

3.3. Instytucja członkostwa i finansowanie EDU
W EDU mamy do czynienia z czterema typami członkostwa. Partia chcąc związać swój los z tą organizacją może zostać jej członkiem, stałym obserwatorem, obserwatorem lub członkiem stowarzyszonym-współpracownikiem. Partie mogą zostać członkami EDU na podstawie jednomyślnej decyzji KLP. Podania kierowane są do Komitetu Wykonawczego, który po ich rozpatrzeniu przedkłada Konferencji odpowiedni wniosek. Aby zostać członkiem EDU partia-aplikant musi spełnić kilka warunków:
(...)

# Być partią „podobnie myślącą”. Świadczyć o tym powinien jej program, aktywność działaczy i praktyka działania. Nazwa partii nie jest tu żadnym kryterium. Jest ona często rezultatem dominującej w danym kraju tradycji. Tylko nieliczne partie mają w swej nazwie przymiotnik: konserwatywna.[30] Tym co się naprawdę liczy, jest zgodność programu partii kandydującej z podstawowymi zasadami EDU wyrażonymi w Deklaracji z Klessheim.

30. Porównaj: A.Zięba, op.cit., s.9. Na temat przyczyn unikania określenia „konserwatywna” w nazwie partii zob. A.Zięba, Organizacje i idee międzynarodowego konserwatyzmu, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 6/1986, s.102.

(...)
# Działać w systemie demokratycznym. Tym samym członkami EDU nie mogą być partie emigracyjne oraz partie z krajów niedemokratycznych. Warunek ten wykluczał członkostwo partii z krajów „bloku wschodniego”. Po upadku muru berlińskiego EDU zaczęła wspierać rozwój nowych partii politycznych w wyłaniających się demokracjach w Europie Środkowej i Wschodniej, a następnie zapraszać je do członkostwa w swoich strukturach. W sierpniu 1990 r. członkami EDU zostały dwie partie czeskie, dwie węgierskie oraz jedna słowacka.

18 października tegoż roku w Warszawie sformalizowano członkostwo dwóch polskich partii: Kongresu Liberalno-Demokratycznego oraz Porozumienia Centrum.

# Zaistnieć najpierw we własnym kraju, tzn. osiągnąć status grupy parlamentarnej lub przynajmniej 5% miejsc w parlamencie. EDU podchodziła początkowo bardzo entuzjastycznie do nowych członków, szybko jednak okazało się, że partie z rodzących się demokracji często zabiegały o członkostwo w EDU chcąc w ten sposób zdobyć swego rodzaju homologację europejską, co pomogłoby im zaistnieć na scenie politycznej we własnym kraju. Były to często niewielkie partie, które po kolejnych wyborach znikały ze sceny politycznej. Od 1992 r. Unia wprowadziła zasadę, zgodnie z którą partia, aby zostać członkiem tej organizacji musi najpierw przez co najmniej dwa lata funkcjonować w jej strukturach jako stały obserwator. Tak więc polska Unia Wolności zyskała najpierw taki status w 1996 r., a pełnoprawnym członkiem została w 1998 r. Obecnie jest jedyną partią reprezentującą nasz kraj w tej Międzynarodówce.[32]

32. Porozumienie Centrum przestało być członkiem EDU na skutek własnej bierności, niepłacenia składek członkowskich i oczywistego braku zainteresowania działalnością EDU; natomiast KLD – w wyniku połączenia się z Unią Demokratyczną i utworzenia Unii Wolności, która została członkiem EDU – Raport on the EDU Mission to Poland w: European Democrat Union. Yearbook 1994, Vienna 1995, s.112.

s.13

Członkowie mają prawo partycypować we wszystkich działaniach Unii, jak również są zobowiązani wnosić wkład finansowy do jej budżetu. Członkostwo kończy się albo na skutek przedłożenia Komitetowi Wykonawczemu rezygnacji albo z powodu wykluczenia jednogłośną decyzją KLP.

Następną kategorią członkostwa jest wspomniany stały obserwator. Niektóre partie po dwuletnim stażu zostają pełnoprawnymi członkami, inne zachowują przez cały czas powyższy status.

Stali obserwatorzy mogą brać udział bez prawa głosu w posiedzeniach KLP, komitetach i grupach ekspertów, mogą być przyjęci do Komitetu Wykonawczego, partycypują również w budżecie Unii.


s.13

EDU finansowana jest na podstawie zasad finansowych przyjętych przez Komitet Wykonawczy. W 1998 r. budżet roczny EDU wynosił 500 mln ecu. Wszystkie partie członkowskie i permanentni obserwatorzy wnoszą do budżetu składki, których wysokość zależy od wyników uzyskanych przez poszczególne partie w ostatnich wyborach ogólnych w ich krajach. EDU celowo rezygnuje z ubiegania się o subsydia z różnych instytucji europejskich (stanowiących główne źródło dochodów dla EPP). EDU głosi, że co nic nie kosztuje, nie jest nic warte. Stąd wszystkie partie muszą płacić składki, z tym że partie z Europy Wschodniej mają 50% zniżki, podobnie jak stali obserwatorzy.

s.19.
Po rozpadzie bloku wschodniego i rozwiązaniu ZSRR sytuacja w Europie diametralnie się zmieniła. Założenia prowadzonej do tej pory polityki bezpieczeństwa musiały ulec zmianie w sytuacji, gdy zniknął główny wróg, tak więc pojawiła się potrzeba nowej koncepcji bezpieczeństwa. W odpowiedzi na to Konferencja Liderów Partii przyjęła w Paryżu w 1991 r. raport, który nakreślił model europejskiej struktury obronnej obejmujący: NATO, państwa neutralne, byłych członków Układu Warszawskiego i Związek Radziecki. „Nowy Ład”, który w ten sposób miał powstać powinien opierać się na kilku filarach: NATO, UZE, UE i OBWE.[57]

s.20

Jeśli chodzi o procesy transformacji ustrojowej w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, EDU nie tylko śledziła je dokładnie, ale była pierwszą międzynarodówką, która odegrała w nich aktywną rolę. Polegało to najpierw na organizowaniu misji, które miały na celu rozpoznanie sytuacji i zidentyfikowanie partnerów, a następnie na udzielaniu pomocy w zakładaniu partii i wspieraniu ich podczas kampanii wyborczych.

Na przełomie maja i czerwca 1989 r., czyli na kilka dni przed pierwszymi częściowo wolnymi wyborami w Polsce, misja taka przybyła do naszego kraju. Na jej czele stał wiceprzewodniczący EDU Bernhard Vogel. Delegacja spotkała się z przedstawicielami rządu, Lechem Wałęsą, czołowymi przedstawicielami Kościoła i opozycyjnych partii politycznych, próbując w ten sposób wyrobić sobie opinię o sytuacji w Polsce.[60]

60. E.Schollum, Die Europäische Demokratische Union (EDU) und der Demokratisierungsprozeß in Ost- , Mittel- und Südeuropa, „Österreichisches Jahrbuch für Politik ‘91”, s.501.

EDU stworzyła program popierania rozwoju „podobnie myślących” partii, który obejmował: kształcenie polityków w dziedzinie funkcjonowania systemu demokratycznego i organizowania kampanii wyborczych, przydzielanie stypendiów, organizowanie staży dla polityków i dziennikarzy ze Wschodu w instytucjach zachodnich, a także pomoc finansową przy budowaniu struktur partyjnych. Organizowano także wysyłanie obserwatorów nadzorujących demokratyczny przebieg wyborów w krajach naszego regionu.

W sytuacji, gdy nowe demokracje ustabilizowały się, EDU zaczęła zapraszać bliskie jej ideowo partie do współpracy i członkostwa. Popierała przy tym starania państw Europy Środkowej i Wschodniej o przyjęcie do NATO i Unii Europejskiej, opowiadając się za zawieraniem z nimi umów stowarzyszeniowych oraz rozwijaniem współpracy ekonomicznej i politycznej.